KROMOZOM TEORİSİ

“Genler kromozomlar üzerinde bulunan fiziksel birimlerdir” şeklinde 20. yüzyılda ileri sürülen Walter S. Sutton’un hipotezi daha sonra yeni kanıtlarla desteklenerek Kromozom Teorisi adını almıştır.

Genler ve Kromozomlar

   Yapılan kromozom incelemelerinde, diploit kromozomlu canlıların hemen hemen hepsinde 2 çeşit kromozom bulunduğu saptanmıştır. Canlıların kalıtsal karakterlerinin dölden döle iletilmesini sağlayan tüm genlerinin de kromozomlarda bulunduğu anlaşılmıştır. Canlılarda, otozom (vücut kromozomu) ve gonozom (eşey = cinsiyet kromozomu) adı verilen iki çeşit kromozom vardır.

Otozom (vücut kromozomu)

Vücut özelliklerini belirleyen kromozomlara denir. 

Canlıların vücut hücrelerinde (somatik hücreler) 2n-2 kadar otozomal kromozom bulunur. Bu kromozomlar organizmanın saç rengi, göz rengi, parmak şekli gibi kalıtsal özelliklerinin genlerini taşırlar. İnsanda 44 tane otozomal kromozom bulunur.

Gonozom (eşey = cinsiyet kromozomu)

Eşey tayininde rol oynayan genleri taşıyan kromozomlara denir.

İnsanda ve tüm memelilerde eşey Y kromozomu ile belirlenir.

İnsan için ð 2n = 44 otozom + 2 gonozom = 46 kromozom vardır. Dişilerde ð 2n = 44 + XX Erkeklerde ð 2n = 44 + XY şeklindedir.     Dişilerde, daima tek tip (22 + X) erkeklerde (22 + X) veya (22 + Y) biçiminde spermler meydana gelir.

Drosophila’da Y kromozomu cinsiyeti belirlemede aktif değildir.

Cinsiyeti (X) kromozomu sayısı belirler.

XX   ð Dişi         XY  ð Erkek            

XXY                   XO

*Y0 olan zigotlar gelişmez, ölür.

Mayoz bölünme sonucu oluşan yumurtaların tamamı (3+X) spermlerin ½ ‘si (3+X), ½ ‘si (3+Y) kromozomu taşır.

Drosophila (Sirke Sinekleri)’da Eşey Tayini

Drosophila’nın vücut hücrelerinde 4 çift kromozom bulunur.

Bunun 3 çifti otozom, 1 çifti de gonozomdur.

Gonozomlar XX veya XY şeklinde 1 çift kromozomla ifade edilirler.